Ο όρος αυτοκτονικότητα συνήθως χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια ακολουθία πράξεων, οι οποίες περιλαμβάνουν τις ευχές θανάτου και τις φευγαλέες σκέψεις αυτοκτονίας (το άτομο εύχεται να του συμβεί κάτι και να πεθάνει), τον επαναλαμβανόμενο αυτοκτονικό ιδεασμό (το άτομο σκέφτεται να κάνει κάτι για να πεθάνει, αναζητά τρόπους να θέσει τέλος στη ζωή του, σχεδιάζει την απόπειρα αυτοκτονίας), την απόπειρα αυτοκτονίας (το άτομο επιχειρεί να αυτοκτονήσει) και την αυτοκτονία (το άτομο αυτοκτονεί). Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (1986), η απόπειρα αυτοκτονίας αποτελεί “πράξη χωρίς θανατηφόρο αποτέλεσμα, κατά την οποία το άτομο εμφανίζει μια μη συνήθη συμπεριφορά χωρίς την παρέμβαση άλλων, η οποία χαρακτηρίζεται από αυτοτραυματισμό ή αυτοδηλητηρίαση και έχει ως στόχο την επίτευξη αλλαγών που το άτομο επιθυμεί μέσω των πραγματικών ή των αναμενόμενων σωματικών επιπτώσεων”.
Οι ολοκληρωμένες αυτοκτονίες υπολογίζεται πως αποτελούν σχεδόν το 2% των θανάτων στον κόσμο (World Health Organization, 2005), με τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών να εμφανίζονται στην Ευρώπη. Oι απόπειρες αυτοκτονίας φαίνεται να είναι πολύ πιο συχνές, και σε ορισμένες έρευνες έχει βρεθεί ότι η επικράτηση τους είναι 10 έως 20 φορές υψηλότερη από εκείνη των ολοκληρωμένων αυτοκτονιών (World Health Organization, 2014). Το μέσο ποσοστό των αυτοκτονιών στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου εκτιμήθηκε να είναι 4,90 ανά 100.000 πληθυσμού. Σε έρευνες έχει φανεί ότι οι γυναίκες εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά απόπειρας αυτοκτονίας σε σχέση με τους άντρες. Ωστόσο, φαίνεται ότι οι ολοκληρωμένες αυτοκτονίες είναι συχνότερες μεταξύ των ανδρών.
Οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην αυτοκτονία διαφέρουν και μπορεί να σχετίζονται με δημογραφικά στοιχεία, το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο, ψυχιατρικές ασθένειες (κατάθλιψη, διπολική διαταραχή κλπ.), την προσωπικότητα και ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής (Masango et al., 2008). Πάνω από το 90% των συνολικών περιπτώσεων αυτοκτονιών αποδίδεται σε ψυχιατρικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη και η κατάχρηση ουσιών (World Health Organization, 2014). Έχει βρεθεί ότι το 5% των ασθενών με διαταραχές της διάθεσης και το 6% των περιπτώσεων με διπολική διαταραχή και πιθανώς ένα μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή είναι πιθανό να αυτοκτονήσουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Ωστόσο, φαίνεται ότι οι αυτοκτονικές πράξεις είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης μεταξύ βιολογικών, γενετικών, ψυχολογικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και περιστασιακών παραγόντων (Wasserman, 2001). Άλλοι παράγοντες κινδύνου μπορεί να είναι τα χρόνια σωματικά νοσήματα (π.χ. καρκίνος, καρδιαγγειακές παθήσεις, χρόνια αναπηρία, παθήσεις του ΚΝΣ) και η ύπαρξη προηγούμενης απόπειρας αυτοκτονίας (Hawton et al., 2009).
Όσον αφορά τους παράγοντες που μπορεί να προστατεύουν ένα άτομο από το να οδηγηθεί σε αυτοκτονική συμπεριφορά, φαίνεται να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο η ψυχική ανθεκτικότητα, η ύπαρξη υποστηρικτικού δικτύου, οι ηθικές αξίες, η νοηματοδότηση της ζωής, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, το χιούμορ, οι ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί, η σωματική άσκηση, η υιοθέτηση υγιούς τρόπου ζωής, η θρησκευτικότητα. Τέλος, σημαντικός προστατευτικός παράγοντας είναι η ύπαρξη «εσωτερικής έδρας ελέγχου» της πραγματικότητας, δηλαδή η πίστη του ατόμου ότι η ζωή του εξαρτάται περισσότερο από τον εαυτό του και τις επιλογές του παρά από την τύχη ή άλλους εξωτερικούς παράγοντες).
Κουτσούδη Χριστίνα
Ψυχολόγος ΚΜΨΥ Ημαθίας
Βιβλιογραφία:
Epidemiology of Suicide and its Associated Socio-demographic Factors in Patients Admitted to Emergency Department of Zahedan Khatam-Al-Anbia Hospital, Fatemeh Behmanehsh Poor, Seyed Mehdi Tabatabaei, and Nour-Mohammad Bakhshani, 2014.
Hawton K, van Heeringen K. Suicide. Lancet. 2009 Apr 18;373(9672):1372-81. doi: 10.1016/S0140-6736(09)60372-X. PMID: 19376453.
Mann, J. J., Apter, A., Bertolote, J., Beautrais, A., Currier, D., Haas, A., Hendin, H. (2005). Suicide prevention strategies: a systematic review. JAMA, 294(16), 2064– 2074. http://doi.org/10.1001/jama.294.16.2064
Masango SM, Rataemane ST, Motojesi AA. (2008). Suicide and suicide risk factors: A literature review, South African Family Practice, 50:6, 25-29, DOI: 10.1080/20786204.2008.10873774
Suicidal behaviour in mood disorders--who, when, and why? Isometsä E Can J Psychiatry. 2014 Mar; 59(3):120-30.
Wasserman D. A stress-vulnerability model and the development of the suicidal process. In: Wasserman D, editor.Suicide: An unnecessary death. London: Martin Dunitz; 2001.
World Health Organization. Suicide prevention (SUPRE) WHO: Geneva; 2014.
https://www.who.int/en/
