Το άγχος είναι μια η δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που συνοδεύεται από αισθήματα φόβου ή ακόμη και τρόμου, ενώ η πηγή που το προκαλεί είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη ή µη αναγνωρίσιμη. Ο Μάνος (1997), ορίζει το άγχος ως δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση, η οποία περιλαμβάνει αισθήματα τάσης, φόβου, ακόμη και τρόμου ως απάντηση σε έναν κίνδυνο, του οποίου η πηγή είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη ή μη αναγνωρίσιμη. Το άγχος αποτελεί μια κοινή αντίδραση, που εμφανίζουν πολλοί οργανισμοί με τη μορφή της υπερβολικής αντίδρασης απέναντι σε ήπια στρεσογόνα γεγονότα και καταστάσεις. Η παρουσία του έχει ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση αυτόνομων-συμπεριφορικών αποκρίσεων που δρουν παράλληλα με τις υποκείμενες αισθήσεις συμβάλλοντας από κοινού στην επιβίωση του ανθρώπου (Bernal-Morales, Rodriguez-Landa, & Pulido-Griollo, 2015).
Το άγχος είναι µια σχετικά κοινή αντίδραση και συναντάται στους περισσότερους ανθρώπους ως υπερβολική αντίδρασησε ήπια στρεσογόνα γεγονότα. Τα ερευνητικά δεδομένα μάλιστα καταδεικνύουν ότι 1 στους 4 ανθρώπους θα αναπτύξει κάποια στιγμή στη ζωή του αγχώδη διαταραχή.
Ο φόβος και το άγχος είναι δυο έννοιες που συχνά συγχέονται. Ο φόβος, ορίζεται ως συναίσθημα στο οποίο το άτομο αναγνωρίζει την απειλή, αντιλαμβάνεται την προέλευση της, σχεδιάζει την δράση και κάνει εκτιμήσεις για τις συνέπειες. Φαίνεται πως αφορά σε μια ρεαλιστική μάλλον παρά απροσδιόριστη, όπως το άγχος, εντύπωση απειλής και ανησυχίας, απέναντι σε έναν πραγματικό κίνδυνο (Παλαιολόγου, 2001). Σημαντικό στοιχείο που βοηθά συγκεκριμένα στην διάκριση άγχους και φόβου, αφορά στην ίδια την ύπαρξη του αντικειμένου και στην ένταση του. Σε αντίθεση με τον φόβο, στην περίπτωση του άγχους το αντικείμενο δεν υπάρχει, αναφέρεται σε μια μάλλον αόριστη απειλή, στην διάρκεια της οποίας το άτομο χαρακτηρίζεται από έλλειψη βεβαιότητας, αδυναμία πρόβλεψης και έλλειψη ελέγχου (Grupe & Nitschke, 2013).
Μέχρι ενός σημείου, το άγχος είναι φυσιολογικό και χρήσιμο στοιχείο της ανθρώπινης προσωπικότητας. Με αυτό, οι σωματικές και πνευματικές επιδόσεις ενισχύονται. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την επιβίωση καθώς η παρουσία του προετοιμάζει τον οργανισμό για να αντιμετωπίσει τους κινδύνους µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο.Σε φυσιολογικό βαθμό αποτελεί την ψυχολογική ετοιμότητα προς επαγρύπνηση και προετοιμασία του ατόμου για να δράσει όταν µια κατάσταση απειλείτην ψυχολογική και σωματικήκατάσταση του. Σε υπερβολικό βαθμό, όμως, το άγχος αποτελεί νοσηρή εκδήλωση που επηρεάζει την προσαρμοστικότητα του ατόμου στις διάφορες συνθήκες.
Το άγχος εκδηλώνεται συνήθως με ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα. Στα πρώτα ανήκουνη ανησυχία και η ανυπομονησία, το αίσθημά απροσδιόριστου φόβου και αγωνίας, η νευρικότητα, η διάσπαση της προσοχής, η δυσκολία στη συγκέντρωση, η μειωμένη αντίληψη, η αποπραγματοποίηση και η αποπροσωποποίηση καθώς και αρνητικές καταστροφικές σκέψεις. Στα σωματικά συμπτώματα συγκαταλέγονταιη δύσπνοια, το αίσθημα πνιγμού, το αίσθημά ''κόμπου στο λαιμό'', ο πόνος στο στήθος, η δυσκαταποσία, το αίσθημάπαλμών, τα κρύα χέρια, η λιποθυμική τάση, η ξηροστομία, η ανορεξία, η ναυτία, ο ίλιγγος, τα κοιλιακά άλγη, η µυϊκή τάση, η κινητική ανησυχία, ο τρόµος, η αδυναμία, η ζάλη, οι εφιδρώσεις, η συχνοουρία και η κεφαλαλγία.
Στις αγχώδεις διαταραχές συγκαταλέγονται οι ειδικές φοβίες, η αγοραφοβία, η Κοινωνική φοβία, η διαταραχή πανικού, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η μετατραυµατική διαταραχή στρες.
Σχετικά με την θεραπεία του άγχους διαπιστώνεται ότι η φαρμακευτικήαγωγή και η ψυχοθεραπεία έχουν υψηλή αποτελεσματικότητα, ενώ ο συνδυασμός τους προσφέρει τα καλύτερα αποτελέσματα τόσο άμεσα όσο και σε βάθος χρόνου. Τέλος, η ψυχοθεραπεία µπορεί να εξασφαλίσει τα καλύτερα αποτελέσµατα και να προστατεύσει τον ασθενή από τις δυσάρεστες συνέπειες που η χρονιότητα της νόσου µπορεί να επιφέρει.
Βιβλιογραφία
Bernal-Morales, B., Rodríguez-Landa, J. F., & Pulido-Criollo, F. (2015). Impact of anxiety and depression symptoms on scholar performance in high school and universitystudents. Fresh Look Anxiety Disorders, 225-242.
Grupe, D. W., &Nitschke, J. B. (2013). Uncertainty and anticipation in anxiety: an integrated neurobiological and psychological perspective. Nature ReviewsNeuroscience, 14(7), 488-501.
Μάνος, Ν. (1997). ΒασικάστοιχείαΚλινικήςΨυχιατρικής. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
Μητρούση, Σ., Τραυλός, Α., Κούκια, Ε., & Ζυγά, Σ. (2013). Θεωρίες άγχους: Μία κριτική ανασκόπηση. Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστήμης, 6(1), 21-27.
Μαδιανός, Μ. (2003). Κλινική Ψυχιατρική. Αθήνα: Καστανιώτη
Παλαιολόγου, Α. Μ. (2001). Προσανατολισµοί Κλινικής Ψυχολογίας. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα.
Θεοδώρα Ριζοπούλου
Ψυχολόγος
Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων Ημαθίας
