Τι ορίζεται ως κρίση;
Ως κρίση θεωρείται μια προσωρινή κατάσταση αναστάτωσης και αποδιοργάνωσης, με χαρακτηριστικά την αδυναμία του ατόμου να τη διαχειριστεί με τις συνήθεις μεθόδους που χρησιμοποιεί και την πιθανότητα να προκύψει ένα ριζικά διαφορετικό αποτέλεσμα, θετικό ή αρνητικό (Brock, Sandoval, & Lewis, 2005). Έπειτα από μια κρίση επαναπροσδιορίζουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και διαχειριζόμαστε διάφορες καταστάσεις.
Η κρίση μέσα στην οικογένεια αναφέρεται ως μια κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση και αβεβαιότητα στην καθημερινότητα των μελών της, δημιουργώντας μια περίοδο παρατεταμένου ψυχικού στρες και ανισορροπίας. Κάθε περίοδος κρίσης έχει αντίκτυπο στα συναισθήματα και τη συμπεριφορά όλων των μελών της οικογένειας. Παραδείγματα εμπειριών κρίσεων μέσα στην οικογένεια θα μπορούσαν να αποτελούν τα παρακάτω: διαζύγιο γονέων, θάνατος και πένθος, ενδοοικογενειακή βία.
Αντίδραση στην κρίση
Κάθε οικογένεια αντιδρά διαφορετικά στις κρίσεις. Ορισμένες οικογένειες μπορεί να αντιμετωπίσουν την κρίση με ψυχραιμία και να βρουν λύσεις, ενώ άλλες μπορεί να καταρρεύσουν. Η αντίδραση της οικογένειας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η φύση της κρίσης, η προσωπικότητα των μελών της οικογένειας, οι διαθέσιμοι πόροι και η υποστήριξη που έχουν. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες κοινές στρατηγικές που μας βοηθούν να αντιμετωπίσουμε μια κρίση με αποτελεσματικότητα και ψυχραιμία.
Στρατηγικές για τη διαχείριση κρίσεων
- Ανοιχτή επικοινωνία και έκφραση συναισθημάτων
Η επικοινωνία είναι το κλειδί σε οποιαδήποτε κρίση. Όταν τα μέλη της οικογένειας βιώνουν δυσκολίες, είναι σημαντικό να μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και τις ανησυχίες τους. Αυτό βοηθά στο να αποφεύγονται οι παρεξηγήσεις και να ενισχύεται η συναισθηματική σύνδεση μεταξύ των μελών. Η επικοινωνία θα πρέπει να είναι ειλικρινής και με σεβασμό, χωρίς κατηγορίες ή επιθέσεις, για να παραμείνει υγιής και εποικοδομητική.
- Ενσυναίσθηση και αλληλοϋποστήριξη
Σε περιόδους κρίσης, είναι φυσιολογικό να βιώνει κανείς έντονα συναισθήματα, όπως άγχος, θυμό ή φόβο. Η ενσυναίσθηση, δηλαδή η ικανότητα να κατανοούμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων, μπορεί να βοηθήσει πολύ στην υποστήριξη και την ανακούφιση της πίεσης.
- Αποφυγή επιθετικής ή επικριτικής συμπεριφοράς
Η οικογενειακή υποστήριξη και αποδοχή είναι πολύ σημαντική, καθώς η επιθετική ή επικριτική συμπεριφορά, μπορεί να οδηγήσει σε αποκλεισμό του ατόμου από την οικογένειας και να γκρεμίσει κάθε γέφυρα επικοινωνίας. Σε μια κρίση, τα μέλη της οικογένειας θα πρέπει να συνεχίσουν να νιώθουν ότι δεν είναι μόνα τους και ότι μπορούν να βασιστούν το ένα στο άλλο.
- Φροντίδα του εαυτού και διαχείριση άγχους
Η πίεση και το άγχος είναι συχνά φυσιολογικές αντιδράσεις κατά τη διάρκεια μιας κρίσης. Ωστόσο, η συνεχής έκθεση σε ένταση μπορεί να επηρεάσει την ψυχική και σωματική υγεία. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να υιοθετεί κανείς συμπεριφορές αυτοφροντίδας, να προσπαθεί να διατηρήσει ισορροπία στις καθημερινές συνήθειες και να ενσωματώνει τεχνικές διαχείρισης άγχους.
- Αναγνώριση της ανάγκης για βοήθεια
Σε κάποιες περιπτώσεις, η κρίση μπορεί να είναι τόσο έντονη που οι προσωπικές ή οικογενειακές προσπάθειες δεν αρκούν. Η αναγνώριση της ανάγκης για βοήθεια από επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορεί να είναι καθοριστική για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Κρίση στην οικογένεια και παιδιά
Ο τρόπος που αντιδρούν οι ενήλικες σε μια ενδεχόμενη κρίση, είναι καθοριστικός για τον τρόπο που θα συμπεριφερθούν τα παιδιά τόσο την στιγμή της κρίσης όσο και την περίοδο μετά την κρίση. Για τον λόγο αυτό είναι μεγίστης σημασίας να δημιουργηθεί για τα παιδιά ένα περιβάλλον συναισθηματικής ασφάλειας και σταθερότητας. Οι ενήλικες είναι υπεύθυνοι να δημιουργήσουν ένα τέτοιο περιβάλλον δίνοντας χώρο και χρόνο στα παιδιά για να αναγνωρίσουν και να διαχειριστούν τα συναισθήματα του, παρέχοντας τους επιβεβαίωση, διατηρώντας σταθερό καθημερινό πρόγραμμα, ενθαρρύνοντας την ανοιχτή επικοινωνία όσον αφορά την κρίση και δείχνοντας αποδοχή για τους φόβους και τις ανησυχίες τους.
Ανασκόπηση της κρίσης
Τέλος, μια κρίση μπορεί να είναι και μια ευκαιρία για ανάπτυξη. Αντί οι οικογένειες να την βλέπουν μόνο ως αρνητική εμπειρία, μπορούν να αναγνωρίσουν τι έμαθαν από αυτήν και πώς μπορεί να κάνει τα μέλη της οικογένειας πιο δυνατά στο μέλλον. Αντί η κρίση να θεωρείται ως μια παθητική κατάσταση, οι οικογένειες μπορούν να την αξιοποιήσουν για να ενισχύσουν τους δεσμούς τους, να βελτιώσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες και να επανακαθορίσουν τους στόχους τους. Μέσω της ανασκόπησης της κρίσης και της ενσωμάτωσης των μαθημάτων που αποκόμισαν, μπορούν οι οικογένειες να γίνουν πιο ανθεκτικές και καλύτερα προετοιμασμένες για την αντιμετώπιση μελλοντικών προκλήσεων. Με αυτόν τον τρόπο, η κρίση μπορεί να μετατραπεί σε ένα θετικό σημείο καμπής για την οικογενειακή δυναμική.
Χριστίνα Κουτσούδη
Ψυχολόγος
Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων Ημαθίας
