Η συχνότητα της παχυσαρκίας έχει αυξηθεί δραματικά παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες, με αποτέλεσμα να έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας. Μελέτες αποκαλύπτουν ότι το ποσοστό της παχυσαρκίας έχει σχεδόν διπλασιαστεί από το 1980 μέχρι το 2008. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η παχυσαρκία ορίζεται ως η υπερβολική συσσώρευση λίπους στο σώμα σε βαθμό που τίθεται σε κίνδυνο η υγεία του ατόμου.
H παχυσαρκία δεν είναι μία μόνο διαταραχή, αλλά μία ετερογενής ομάδα από συνθήκες με πολλαπλές αιτίες. Το βάρος του σώματος, δηλαδή, καθορίζεται από μία αλληλεπίδραση γενετικών, ενδοκρινολογικών, φυσιολογικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων. Ειδικότερα, ερευνητικές μαρτυρίες αποκαλύπτουν την ύπαρξη γενετικής προδιάθεσης για παχυσαρκία, ενώ παράλληλα σε ελάχιστες περιπτώσεις, μπορεί να είναι αποτέλεσμα υποθυρεοειδισμού, συνδρόμου Cushing, συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών και διαταραχών σεξουαλικών ορμονών. Στους φυσιολογικούς παράγοντες, συγκαταλέγεται η αυξημένη πρόσληψη τροφής και η μειωμένη σωματική άσκηση. Παράλληλα, παράγοντες του οικογενειακού πλαισίου φαίνεται να επιδρούν στην ανάπτυξη παχυσαρκίας καθώς φαίνεται από έρευνες, ότι έφηβοι των οποίων οι γονείς και κυρίως η μητέρα είναι παχύσαρκοι, είναι πιθανότερο να γίνουν και οι ίδιοι. Αρκετές μελέτες επικεντρώνονται στις συμπεριφορές που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας εστιάζοντας στις διατροφικές συνήθειες. Προκύπτει, λοιπόν, πως η διατροφή που βασίζεται στη συχνή κατανάλωση πρόχειρων γευμάτων, γλυκών, αναψυκτικών και η παράλειψη του πρωινού μπορεί να οδηγήσουν σε παχυσαρκία.
Αναφορικά με τις συνέπειες της παχυσαρκίας φαίνεται ότι επηρεάζει σχεδόν όλες τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος και αποτελεί απειλή για τη δημόσια υγεία. Συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη, καρδιαγγειακών νοσημάτων, κάποιων τύπων καρκίνου και αναπνευστικών προβλημάτων όπως υπνική άπνοια. Σε ψυχολογικό επίπεδο η παχυσαρκία και οι κινητικές δυσκολίες που επιφέρει κρατούν συχνά το άτομο μακριά από αγαπημένες δραστηριότητες ενισχύοντας έτσι το αίσθημα της μοναξιάς. Ακόμη, οι διακρίσεις και τα υποτιμητικά σχόλια που μπορεί να δέχονται άτομα με παχυσαρκία επηρεάζουν την αυτοεκτίμηση του, τις εργασιακές του ευκαιρίες ακόμη και την περίθαλψη που θα δεχτεί από φορείς υγείας. Τέλος, δεν θα μπορούσε να παραληφθεί η διαταραγμένη εικόνα σώματος και η μη ικανοποίηση από τον εαυτό που προκύπτει όταν εσωτερικευτεί το κοινωνικό στίγμα και το αίσθημα ντροπής.
Η ερευνητική κοινότητα τις τελευταίες δεκαετίες φαίνεται να έχει εστιάσει στην αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στην παχυσαρκία και τις ψυχικές διαταραχές, επειδή αυτές οι δύο παθολογίες συχνά συνυπάρχουν. Έχει βρεθεί ότι και οι ψυχικές διαταραχές μπορούν να οδηγήσουν σε παχυσαρκία αλλά και το αντίστροφο. Για παράδειγμα, όπως στην παχυσαρκία, έτσι και στις ψυχικές διαταραχές κάποιοι συμπεριφορικοί παράγοντες είναι ανεπαρκείς όπως η μειωμένη σωματική άσκηση και η ανθυγιεινή διατροφή. Επιπλέον, κάποιοι παθοφυσιολογικοί (πχ φλεγμονές), κοινωνικοί (στίγμα) ή ψυχολογικοί παράγοντες (στρες) φαίνεται ότι συμβάλλουν στην ανάπτυξη ψυχικών διαταραχών και παχυσαρκίας. Έχει φανεί ακόμη ότι τα άτομα με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή έχουν 50% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν παχυσαρκία συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό. Αντίστροφα, η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καταθλιπτικών συμπτωμάτων και μανιακών επεισοδίων. Συνολικά, έχει φανεί ότι η παχυσαρκία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με όλες τις διαταραχές διάθεσης, με τη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, τις αγχώδεις διαταραχές καθώς και με την μετατραυµατική διαταραχή. Η φροντίδα της σωματικής μας υγείας είναι σημαντική με σκοπό τη διατήρηση της ποιότητας ζωής και της ψυχικής μας ευημερίας.
Θεοδώρα Ριζοπούλου
Ψυχολόγος
Alimoradi, M., Abdolahi, M., Aryan, L., Vazirijavid, R., & Ajami, M. (2016).
Cognitive behavioral therapy for treatment of adult obesity. International Journal of Medical Reviews, 3(1), 371-379.
Chooi, Y. C., Ding, C., & Magkos, F. (2019). The epidemiology of obesity. Metabolism, 92, 6-10.
Romain, A. J., Marleau, J., & Baillot, A. (2018). Impact of obesity and mood disorders on physical comorbidities, psychological well-being, health behaviours and use of health services. Journal of Affective Disorders, 225, 381-388.
Scott, K. M., McGee, M. A., Wells, J. E., & Browne, M. A. O. (2008). Obesity and mental disorders in the adult general population. Journal of Psychosomatic Research, 64(1), 97-105.
