Κάθε άνθρωπος από τα πρώτα δευτερόλεπτα της ζωής του διαμορφώνει σχέση με τους πρώτους φροντιστές του και κυρίως με την μητέρα, έχοντας ως απώτερο στόχο να εξασφαλίσει την επιβίωση. Η σχέση αυτή ονομάζεται δεσμός και είναι γνωστό πλέον ότι δεν αφορά μόνο την παιδική ηλικία αλλά επηρεάζει και την υπόλοιπη ζωή του ατόμου.
Πιο συγκεκριμένα, την δεκαετία του 1950, ο βρετανός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής John Bowlby διαμόρφωσε την Θεωρία του Δεσμού (attachment theory) σύμφωνα με την οποία το δέσιμο του παιδιού με τη μητέρα ή τον βασικό φροντιστή είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική του ανάπτυξη. Μέσα από τις πρώτες αυτές σχέσεις , διαμορφώνεται ένας «χάρτης» και για τις μετέπειτα σχέσεις του στην ενήλικη ζωή.
Τύποι Δεσμού
Η Mary Ainsworth, η συνεργάτιδα του Bowlby, εφάρμοσε σε πρακτικό επίπεδο την Θεωρία του Δεσμού και κατέληξε σε μία κατηγοριοποίηση του δεσμού σε 4 τύπους, οι οποίοι είναι οι εξής:
- Ασφαλής δεσμός: Το παιδί αισθάνεται πως οι ανάγκες του καλύπτονται με συνέπεια από τους γονείς του. Ως ενήλικας, συνάπτει ισορροπημένες σχέσεις που διέπονται από συνέπεια.
- Αγχώδης δεσμός: Το παιδί μαθαίνει να ανησυχεί για την αγάπη καθώς η συμπεριφορά του φροντιστή του προς αυτό χαρακτηρίζεται από ασυνέπεια. Ως ενήλικας, εμφανίζει έκδηλο φόβο εγκατάλειψης και επιζητά διαρκώς επιβεβαίωση.
- Αποφευκτικός δεσμός: Το παιδί αντιλαμβάνεται ότι οι συναισθηματικές του ανάγκες δεν αναγνωρίζονται. Ως ενήλικας, δεν επιδιώκει την συναισθηματική εγγύτητα και λαμβάνει αποστάσεις.
- Αποδιοργανωμένος δεσμός: Το παιδί λαμβάνει μικτά μηνύματα από το φροντιστή του, βιώνοντας συχνά τραυματικές εμπειρίες. Ως ενήλικας, συνάπτει σχέσεις οι οποίες είναι ασταθείς και χαρακτηρίζονται από βιώνει έντονες συναισθηματικές συγκρούσεις.
Πρόσφατες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι ο τύπος δεσμού επηρεάζει τόσο την ψυχική υγεία όσο και τη ποιότητα του συνόλου των σχέσεων ενός ανθρώπου. Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα με ασφαλή δεσμό εμφανίζουν υψηλότερη ικανοποίηση από τη ζωή, πιο υγιείς συντροφικές σχέσεις και συναισθηματική αυτορρύθμιση. Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι με αγχώδη/αποφευκτικό δεσμό εμφανίζουν υψηλά ποσοστά άγχους, κατάθλιψης και δυσκολία στην επικοινωνία. Ωστόσο, είναι σημαντικό να επισημανθεί το γεγονός ότι, σύμφωνα με πολύ πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα υπάρχει το περιθώριο να μεταβληθεί, ως ένα σημείο, ο τύπος του δεσμού στην ενήλικη ζωή με την επίδραση σημαντικών γεγονότων ζωής, καθοριστικών εμπειριών ή της προσωπικής δουλειάς με τον εαυτό.
Όπως αναφέρει ο Bowlby, “οι πρώτες σχέσεις δεν μας καθορίζουν απόλυτα, αλλά μας διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό”.
Ελίνα Κοσμίδου
Ψυχολόγος
Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων Ημαθίας
Βιβλιογραφία
Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Lawrence Erlbaum.
Bowlby, J. (1988). A secure base: Parent-child attachment and healthy human development. Basic Books.
Mortazavizadeh, Z., & Forstmeier, S. (2018). The role of emotion regulation in the association of adult attachment and mental health: A systematic review. Archives of Psychology, 2(9). http://dx.doi.org/10.31296/aop.v2i9.83
Yang Y, Chen K, Liang K, Du W, Guo J and Du L (2024). Association between adult attachment and mental health states among health care workers: the mediating role of social support. Front. Psychol. 15:1330581. doi: 10.3389/fpsyg.2024.1330581
Zhang X, Li J, Xie F, Chen X, Xu W, Hudson NW. The relationship between adult attachment and mental health: A meta-analysis. J Pers Soc Psychol. 2022 Nov;123(5):1089-1137. doi: 10.1037/pspp0000437. PMID: 36201836.
