Η διάγνωση του καρκίνου στην παιδική ηλικία αποτελεί ένα σοβαρό γεγονός, το οποίο επιφέρει σημαντικές ψυχολογικές και συναισθηματικές προκλήσεις τόσο για το παιδί όσο και για την οικογένειά του. Τα παιδιά με καρκίνο μπορεί να βιώσουν άγχος, καταθλιπτικά συμπτώματα και μετατραυματικό στρες, τα οποία σχετίζονται με τις επεμβατικές θεραπείες και τις αλλαγές στην καθημερινότητά τους (Park et al., 2022).
Η ψυχική ανθεκτικότητα, η ικανότητα δηλαδή ενός παιδιού να προσαρμόζεται και να ανακάμπτει από στρεσογόνες καταστάσεις, επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως οι ατομικοί μηχανισμοί αντιμετώπισης, το κοινωνικό περιβάλλον και η οικογενειακή υποστήριξη (Keim et al., 2017. Luo et al., 2021). Επομένως, η ύπαρξη υποστηρικτικού περιβάλλοντος και η εφαρμογή κατάλληλων στρατηγικών από τους γονείς μπορεί να συμβάλλουν στη βελτίωση της ψυχικής ανθεκτικότητας των παιδιών (Li et al., 2022).
Τρόποι Διαχείρισης από Γονείς
Οι γονείς διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προσαρμογή των παιδιών τους στις νέες συνθήκες. Ορισμένες βασικές στρατηγικές περιλαμβάνουν:
- Συναισθηματική Υποστήριξη: Η ανοιχτή επικοινωνία και η ενίσχυση της αυτοέκφρασης βοηθούν το παιδί να επεξεργαστεί τα συναισθήματά του και να μειώσει το άγχος του (Coughtrey et al., 2018).
- Διατήρηση της Ρουτίνας: Η συνέχιση των καθημερινών δραστηριοτήτων, στο μέτρο του δυνατού, προσφέρει αίσθηση σταθερότητας και ελέγχου, μειώνοντας την αβεβαιότητα (Park et al., 2022).
- Ενίσχυση Αυτοεκτίμησης: Η ενθάρρυνση των παιδιών να συμμετέχουν σε δραστηριότητες, οι οποίες προάγουν την αίσθηση επάρκειας τους, ενισχύει την αυτοπεποίθησή και την ψυχολογική ευεξία τους (Li et al., 2022).
- Πρόσβαση σε Ψυχολογική Υποστήριξη: Η συνεργασία με επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη στρατηγικών αντιμετώπισης του στρες και στη διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων (Park et al., 2022).
- Εκπαίδευση και Ενημέρωση: Η γνώση για την ασθένεια και τις θεραπευτικές επιλογές επιτρέπει στους γονείς να στηρίξουν αποτελεσματικότερα τα παιδιά τους, μειώνοντας παράλληλα το αίσθημα αβοηθησίας (Keim et al., 2017).
- Καλλιέργεια Θετικής Σκέψης: Οι γονείς μπορούν να ενισχύσουν την αισιοδοξία του παιδιού, προάγοντας μία θετική στάση απέναντι στις δυσκολίες και βοηθώντας το να επικεντρωθεί σε όσα μπορεί να ελέγξει (Luo et al., 2021).
Παρεμβάσεις για την Ενίσχυση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας
Ποικίλες παρεμβάσεις έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στη στήριξη παιδιών με καρκίνο. Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) βοηθά στη διαχείριση του άγχους, ενώ η θεραπεία μέσω τέχνης και παιχνιδιού αποτελεί έναν δημιουργικό τρόπο έκφρασης των συναισθημάτων (Ibrahim et al., 2020). Η μουσικοθεραπεία και οι τεχνικές χαλάρωσης μπορούν επίσης να συμβάλουν στη μείωση του άγχους και της συναισθηματικής δυσφορίας (Coughtrey et al., 2018). Τα παιδιά που συμμετέχουν σε αυτές τις δραστηριότητες έχουν δείξει αυξημένη συναισθηματική έκφραση και βελτίωση της ψυχολογικής τους κατάστασης.
Τα προγράμματα υποστήριξης από συνομηλίκους προάγουν τη σύνδεση με άλλα παιδιά που αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις, ενισχύοντας το αίσθημα κατανόησης και αλληλεγγύης (Li et al., 2022). Επιπλέον, η ενίσχυση της οικογενειακής συνοχής μέσα από κοινές δραστηριότητες και ανοιχτό διάλογο μπορεί να μειώσει τις εντάσεις και να δημιουργήσει ένα υποστηρικτικό πλαίσιο για το παιδί. Η ύπαρξη ενός σταθερού και ασφαλούς περιβάλλοντος ενισχύει την αίσθηση ασφάλειας και αυτοπεποίθησης, βοηθώντας το παιδί να διαχειριστεί καλύτερα τις προκλήσεις της νόσου (Keim et al., 2017).
Συμπέρασμα
Η ψυχική ανθεκτικότητα στα παιδιά με καρκίνο αποτελεί ένα κρίσιμο παράγοντα για τη συνολική τους ευεξία. Η υποστήριξη των γονέων, η εφαρμογή στρατηγικών προσαρμογής και η συνεργασία με ειδικούς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τα σχετικά με την ασθένεια προβλήματα με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Η ψυχολογική ενδυνάμωση των παιδιών, μέσω στοχευμένων παρεμβάσεων και θετικής γονεϊκής καθοδήγησης, μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους κατά τη διάρκεια και μετά τη θεραπεία.
Βιβλιογραφία
Coughtrey, A., Millington, A., Bennett, S., Christie, D., Hough, R., Su, M. T., Constantinou, M. P., & Shafran, R. (2018). The Effectiveness of Psychosocial Interventions for Psychological Outcomes in Pediatric Oncology: A Systematic Review. Journal of Pain and Symptom Management, 55(3), 1004–1017. https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2017.09.022
Ibrahim, H. A., Arbianingsih, Amal, A. A., & Huriati. (2020). The Effectiveness of Play Therapy in Hospitalized Children with Cancer: Systematic Review. Journal of Nursing Practice, 3(2), 233–243. https://doi.org/10.30994/jnp.v3i2.92
Keim, M. C., Lehmann, V., Shultz, E. L., Winning, A. M., Rausch, J. R., Barrera, M., Jo Gilmer, M., Murphy, L. K., Vannatta, K. A., Compas, B. E., & Gerhardt, C. A. (2017). Parent–Child Communication and Adjustment Among Children With Advanced and Non-Advanced Cancer in the First Year Following Diagnosis or Relapse. Journal of Pediatric Psychology, 42(8), 871–881. https://doi.org/10.1093/jpepsy/jsx058
Li, W. H. C., Luo, Y., Cheung, A. T., Ho, L. K., & Chung, J. O. K. (2022). Paving the Way to Promote Resilience in Children With Cancer and Their Families to Overcome Stress and Adversity. Cancer Nursing, 45(1), 83–83. https://doi.org/10.1097/ncc.0000000000001033
Luo, Y., Xia, W., He, X., Zhang, J., & Li, H. C. W. (2021). Psychological interventions for enhancing resilience in parents of children with cancer: a systematic review and meta-analysis. Supportive Care in Cancer, 29(11). https://doi.org/10.1007/s00520-021-06344-0
Park, M., Choi, E. K., Lyu, C. J., Han, J. W., & Hahn, S. M. (2022). Family resilience factors affecting family adaptation of children with cancer: A cross-sectional study. European Journal of Oncology Nursing, 56, 102078. https://doi.org/10.1016/j.ejon.2021.102078
Θεόφιλος Βαρακλής
Ψυχολόγος
Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων Ημαθίας
